De bezoekers van de Heinkensberg merkten de voorbije maanden dat het beeld van Onze-Lieve-Vrouw Troosteres der Bedrukten niet in de kapel stond. Het beeld kreeg namelijk een welverdiende restauratiebeurt en is het helemaal klaar voor de toekomst. Op zondag 5 mei ‘24 om 14 uur wordt het ingezegend tijdens een gebedsviering. Een uniek moment waar gelovigen en geïnteresseerden zullen samenkomen om het Mariabeeld te eren en te vieren.
U bent van harte welkom!
Bijna twintig jaar geleden werden zowel het torenkruis als de -haan van de Sint-Catharinakerk van Zuurbemde uit veiligheidsoverwegingen weggenomen. De afwezigheid ervan liet een leegte achter, die door heel wat dorpsgenoten werd gevoeld. Gelijktijdig met de gesubsidieerde renovatiewerkzaamheden aan de buitenzijde van de kerk kregen het kruis en de haan een intensieve opknapbeurt. Het terugplaatsen van het kruis is ondertussen gebeurd, het terugzetten van de haan is voorzien op dinsdag 19 december 2023 om 11 uur. Pastoor Luc Thiry zal hem opnieuw inzegenen, in aanwezigheid van burgemeester Peter Reekmans en schepen Tom Struys, leden van de kerkfabriek Sint-Franciscus en geïnteresseerde dorpsgenoten. De terugkeer is meer dan een fysieke restauratie, het is een sterk symbolisch gebaar voor de gelovigen en de bredere gemeenschap.
Waarom prijkt er een (wind-)haan op een kerktoren?
Het antwoord ligt niet alleen in het praktische nut van het kunnen aflezen van de windrichting door naar de haan te kijken. Het roept ook de vraag op waarom men specifiek een ijzeren haan verkiest boven bijvoorbeeld een beeld van een kat of duif.
Bij de Germaanse en Keltische volkeren gold de haan als een symbool van vruchtbaarheid, hoop en bescherming. De haan zocht steevast een hoge plek in de boom op, en wanneer dreiging naderde, kraaide de haan als waarschuwing, waardoor de gemeenschap op de hoogte werd gebracht van het naderend gevaar. Tijdens de kerstening werden symbolen die niet strijdig waren met het christelijke geloof behouden, omdat ze een dierbare betekenis hadden voor de mensen. Aan de symbolen werd een christelijke symboliek toegevoegd.
Over het algemeen wordt aangenomen dat de haan gelovigen moet herinneren aan de geschiedenis van de apostel Petrus, zoals beschreven in het Evangelie. Petrus verraadde Jezus drie keer voordat de haan kraaide, zoals eerder door Jezus was voorspeld. Met dat in het achterhoofd, mag de haan op de kerktoren een oproeper zijn voor ons om Christus trouw te blijven, ten einde toe. En als het niet lukt, zoals bij Petrus, mogen we altijd bij Jezus terugkeren om vergeving te vragen.
De oudste bekende schriftelijke vermelding van een windhaan dateert uit het jaar 820. Bisschop Rampertus van Brescia (Italië) liet destijds een bronzen haan gieten om te plaatsen op de toren van de kerk San Faustino Maggiore.
Bijna twintig jaar geleden werden zowel het torenkruis als de -haan van de Sint-Catharinakerk van Zuurbemde uit veiligheidsoverwegingen weggenomen. Gelijktijdig met de gesubsidieerde renovatiewerkzaamheden aan de buitenzijde van de kerk, in opdracht van het gemeentebestuur, kregen het kruis en de haan een intensieve opknapbeurt. Het terugplaatsen van het kruis is ondertussen gebeurd, het terugzetten van de haan is voorzien in de komende weken.
Op zondag 10 december ’23 na de eucharistieviering van 9.30 uur is de prachtig renoveerde kerkhaan een half uurtje te bekijken in de Onze-Lieve-Vrouw Geboortekerk van Kapellen. Van harte welkom!
Vanochtend werd er gestart met het plaatsen van een stelling aan de kerktoren van Wever. Het buitenhoutwerk van de dakgoot werd op verschillende plaatsen door vogels weggepikt, waardoor grote gaten ontstonden. De nieuwe fusiekerkfabriek Sint-Franciscus Glabbeek vindt het heel belangrijk om kort op te bal te spelen, zodat kleine problemen snel en relatief goedkoop opgelost kunnen worden. De aanpak van herstellingswerken gebeuren in nauw overleg en constructieve samenwerking met het gemeentebestuur.
Nadat de kerkfabriek recent drie aannemers had aangeschreven, bleek de firma Renovatiewerken Standaert het best geplaatst om de komende weken de werken voor haar rekening te nemen: het vervangen en het schilderen van het houtwerk en het vervangen van een gedeelte van de natuurleien.
De intieme kerk wordt regelmatig gebruikt voor o.a. vieringen op feestdagen, dopen, huwelijken, uitvaartplechtigheden en recent nog de 11 november-viering. Ook een deel van de jaarlijkse festiviteiten rond de populaire patroonheilige Sint-Antonius, met name de eucharistieviering en de openbare varkenskopverkoop, vinden omstreeks 17 januari plaats in en rond de kerk. In januari en februari ’23 is er in de kerk een vormingsreeks van het Davidsfonds rond “Volksdevotie in Vlaanderen”.
Detailfoto toren: (c) Guido Kestens
Na een inspectie medio december ‘20 van de 12de eeuwse kerktoren van de Sint-Quirinuskerk van Bunsbeek wees Monumentenwacht Vlaams-Brabant op een grote scheur in de beschermde kerktoren en adviseerde om alle betrokken instanties hierover meteen te informeren. De kerkfabriek Sint-Quirinus bracht de gemeente hiervan onmiddellijk op de hoogte. In opdracht van de gemeente werd in maart ‘21 de kerktoren door experten met drones geïnspecteerd en bleek dat het stabiliteitsprobleem zeer ernstig was. De burgemeester sloot de kerk en een deel van het kerkhof af omwille van het instortingsgevaar. Er werd met spoed een dossier voor instandhoudingswerken ingediend bij het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed.
Ondertussen zijn deze werken afgerond en is de kerk opnieuw in gebruik genomen. Doop-, uitvaart-, huwelijksplechtigheden, communie- en schoolvieringen kunnen dus opnieuw veilig doorgaan in de Sint-Quirinuskerk. Op zaterdag 18 september ontvangen 22 meisjes en jongens de Heilige Communie tijdens de omwille van Corona uitgestelde viering van de Eerste Communie.
Na een inspectie medio december ‘20 van de 12de eeuwse beschermde kerktoren van de Sint-Quirinuskerk van Bunsbeek wees Monumentenwacht op een grote scheur in de beschermde kerktoren en adviseerde om alle verantwoordelijke instanties hierover meteen te informeren. De kerkfabriek Sint-Quirinus bracht de gemeente hiervan onmiddellijk op de hoogte. In opdracht van de gemeente werden in maart ‘21 met twee drones opnames van de ganse toren gemaakt. Uit de analyse van de foto’s en de infraroodbeelden bleek dat het stabiliteitsprobleem zeer ernstig was. De burgemeester sloot de kerk en een deel van het kerkhof omwille van het instortingsgevaar. Er werd met spoed een dossier voor instandhoudingswerken ingediend bij het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed. Reeds op 3 mei ‘21 kende het Agentschap een premie toe van 24.630,77 euro voor werken om de kerktoren te stabiliseren.
Vandebos Bouw uit Alken werd door het gemeentebestuur aangesteld om de kerktoren te stabiliseren. De komende weken zal de stelling geplaatst worden, zullen bandijzers aangebracht worden rond de toren, worden de galmgaten gestut en het torenspant ondersteund. Er zal tevens een tijdelijke stelling aangebracht worden om de hoofdtoegang te overdekken.
Daarna is het wachten op de geplande grote restauratie, die de problemen van dit zeer waardevol middeleeuws erfgoed definitief zal oplossen.
Na de werkzaamheden doet de stabiliteitsingenieur een nieuwe controle om na te gaan of er opnieuw vieringen kunnen doorgaan in de kerk.
Na een inspectie medio december ‘20 van de beschermde schanstoren uit de 12de eeuw van de Sint-Quirinuskerk van Bunsbeek wees Monumentenwacht Vlaams-Brabant op een grote scheur aan de linkerhoek van de beschermde kerktoren en adviseerde om alle verantwoordelijke instanties hierover meteen te informeren. Monumentenwacht kon -naar eigen zeggen- immers niet garanderen dat een ingreep zou kunnen wachten tot de geplande restauratie en raadde aan om een stabiliteitsonderzoek te laten uitvoeren door het architectenbureau, dat met het restauratiedossier van de kerk belast werd.
De kerkfabriek Sint-Quirinus bracht de gemeente onmiddellijk op de hoogte van het ernstig probleem en van het advies van Monumentenwacht.
In opdracht van de gemeente onderwierp dit bureau vorige vrijdag de kerktoren met de modernste middelen aan een grondige inspectie: twee drones maakten opnames van de ganse toren. Uit de analyse van de foto’s en de infraroodbeelden blijkt dat het stabiliteitsprobleem zeer ernstig is, zelfs met mogelijk instortingsgevaar. Omwille van het veiligheidsrisico sluit de burgemeester de kerk nu voor onbepaalde duur. Er wordt tevens een veiligheidsperimeter van 25 meter ingesteld langs drie zijden van de kerktoren met dranghekken op het kerkhof.
Ondertussen startte reeds de opmaak van een dossier voor instandhoudingswerken om de structuur van de toren te stabiliseren en er zal bij het Vlaams Agentschap Onroerend Erfgoed aangedrongen worden om het eerder goedgekeurde restauratiedossier voor de kerk wegens hoogdringendheid prioriteit te geven.
Doop-, uitvaart-, huwelijksplechtigheden, communie- en schoolvieringen verhuizen in de tussentijd naar één van de vijf andere Glabbeekse kerken.
Decennialang heeft de toegangspoort van de Sint-Catharinakerk van Zuurbemde weer en wind getrotseerd. De invloed van de weerelementen waren de laatste tijd dan ook duidelijk zichtbaar. De hoogste tijd dus voor de kerkfabriek van Zuurbemde om de nodige stappen te zetten om de deur een tweede leven te bezorgen. De Sint-Catharinakerk is een beschermd monument: daarom moest de kerkfabriek eerst te rade gaan bij het agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid. De kerkfabriek diende een dossier in en kreeg de toelating én een premie van 80%.
Ondertussen kreeg de kerkdeur haar welverdiende renovatie door een firma gespecialiseerd in historische gebouwen en kan ze weer een tijdje tegen de weergrillen van Moeder Natuur.
Ondertussen staat het restauratiedossier voor de restauratie van de volledige kerk op de wachtlijst van de Vlaamse Overheid, maar tot dan is het belangrijk om verdere schade te voorkomen en maximaal in te zetten op onderhoud.
Licht aan het eind van de tunnel…
Restauratie Sacramentstoren
De Sint-Catharinakerk van Zuurbemde staat bekend om haar eeuwenoude Sacramentstoren (anno 1555). De restauratie- en conservatiewerkzaamheden aan dit kunstwerk werden in december 2004 afgerond. De werken hebben 61.298 euro gekost en werden bekostigd door de Vlaamse overheid, de provincie Vlaams-Brabant, het gemeentebestuur en de kerkfabriek. Er werd destijds 12 jaar lang geijverd voor de restauratie van het prachtstuk van de hand van Cornelis Floris De Vriendt, een Vlaams beeldhouwer, architect en ontwerper van wereldniveau.
Restauratie kerk
Na het restauratieproject van de Sacramentstoren waren gemeentebestuur en kerkfabriek het in 2004 eens om te starten met het totaaldossier van de beschermde kerk. Er werd een architect aangesteld, die het project op de rails moest zetten. In 2007 werd een “Gebrekenanalyse” opgeleverd; in 2011 een “Bouwhistorisch vooronderzoek” en een “Vooronderzoek van glasramen”. Regelmatig werd er door de architect teruggekoppeld naar de dienst Onroerend Erfgoed (Vlaamse Overheid).
Eind 2012 meldde de architect dat hij de opdracht stopzette, omwille van een carrièrewissel. In 2014 stelde het gemeentebestuur een nieuw architectenbureau (DFM Architectural Office uit Tongeren) aan om het restauratiedossier van de kerk te begeleiden.
Kerkenbeleidsplan
In het voorjaar van 2018 lanceerden het Centraal Kerkbestuur en de lokale kerkfabrieken het “Kerkenbeleidsplan Glabbeek”. Het plan kreeg het akkoord van bisdom, gemeente en Vlaamse Overheid. Hierin kreeg de kerk van Kapellen de zondagseucharistieviering toegewezen en de andere kerken (waaronder Zuurbemde) bleven hun kerkelijke functie behouden (doopvieringen, huwelijken en uitvaartplechtigheden).
Dit Kerkenbeleidsplan is volgens het Vlaamse Onroerend-erfgoeddecreet (2015) verplicht voor alle beschermde kerken (waaronder Zuurbemde), die subsidies willen aanvragen voor het beheer en onderhoud van de kerkelijke infrastructuur.
Beheersplan
In augustus ’18 kreeg architectenbureau DFM de opdracht om het “Beheersplan” op te stellen in het kader van de toekomstige restauratie van de beschermde kerk van Zuurbemde. Dit plan is ook weer een voorwaarde van de Vlaamse Overheid om de maximale overheidssubsidiëring voor restauratie van een beschermde kerk te ontvangen. Dit plan geeft een beeld van de maatregelen die binnen een termijn van 20 jaar genomen moeten worden om het monument goed te beheren en te behouden voor de toekomst.
Begin november ’18 keurde het Vlaams agentschap Onroerend Erfgoed de premie goed voor de opmaak van dit beheersplan. Hiermee wordt 80% oftewel 7.040 euro van de kostprijs betaald.
Ondertussen werd het beheersplan door DFM ingediend vóór 31/12/2018 bij Onroerend Erfgoed en gaf deze laatste het document haar goedkeuring. Door deze goedkeuring worden de restauratiewerkzaamheden aan de kerk van Zuurbemde nog gesubsidieerd aan 80% ipv de ondertussen vastgelegde 60%.
Restauratiedossier
In de voorbije jaren werkte architectenbureau DFM natuurlijk ook intensief verder aan het eigenlijke restauratiedossier van de beschermde Sint-Catharinakerk en de eveneens beschermde kerkhofmuur.
In december 2018 werden de restauratiekosten van de kerk geraamd op 436.773,99 euro. De kosten aan de kerkhofmuur werden geschat op 73.851,97 euro (bedragen btw inclusief). De subsidie zal 80% van de kosten dekken, de overige 20% wordt door de gemeente en de kerkfabriek bekostigd.
Met de geraamde bedragen worden een hele resem werken bekostigd, waaronder: een nieuw natuurleien dak, loden slabben vervangen, regenafvoersysteem vervangen, vervanging van de galmborden in de toren, herstelling van dakkapellen, plaatsen van een duivenweringssysteem, herstellingen van glas-in-loodramen, herstellen en terugplaatsen van het torenkruis en de haan, bestaande voegen uitkappen en terug opvoegen, bakstenen vervangen/vastzetten, herstellen van scheuren, afstomen van de gevels, vervangen van Gobertangesteen (bovenzijde en onderzijde plint), vervangen van Kwartsiet (dorpels en rondom glaswerk), behandeling muren tegen onkruid en mossen, vervanging van kroonlijstbekleding en kepers, aangetast hout polymeerchemisch behandelen, houtwormbestrijding, …
Het restauratiedossier werd in tussentijd ook ingediend en goedgekeurd door Onroerend Erfgoed. Het dossier staat nu op de wachtlijst. Het is niet duidelijk wanneer de premie zal toegekend worden en de werken mogen starten. Maar omwille van de lange wachtlijst wordt er rekening gehouden met verschillende jaren; er wordt door bronnen binnen Onroerend Erfgoed gemeld dat het tot zes jaar kan duren.
Het is belangrijk om -in afwachting van de restauratie- verdere schade te voorkomen en maximaal in te zetten op onderhoud. Zo zal er binnenkort gestart worden met de renovatie van de kerkdeur, waar 80% subsidie werd voor toegekend.
Glabbeekse kerkfabrieken nemen taak om erfgoed te conserveren ernstig
De drie vaandels van de Mariaprocessie (Heinkensberg, 15 augustus) waren in zeer slechte staat. Eeuwenlang gaan deze vaandels mee in de processie en het is geen geheim dat het dragen van zo’n vaandel geen sinecure is. Men heeft heel wat mankracht nodig om ze recht te houden en vooral als er de wind in staat, zijn het echt zeilen van een boot. Het hoeft dan ook geen betoog dat de tand des tijds en de handelingen van sterke mannenhanden veel schade hadden aangericht. Het zijn nochtans juweeltjes van vakmankunst met goud borduursel. En ook al zijn de schilderijen die erop staan (Heilig Sacrament, Heilige Familie en Sint-Antonius) niet van de hand van een bekend schilder, toch mogen ze gezien worden. Al jaren wou de kerkfabriek deze vaandels laten restaureren/conserveren, maar er was altijd iets dat budgettair nog dringender was.
Er was gepland om in 2018 de vaandels te restaureren. Bij navraag bij verschillende ateliers bleek al snel dat ofwel de opdracht niet aanvaard werd of veel, veel te duur was voor vaandels die slechts één keer per jaar het daglicht zien. Er werd uiteindelijk gekozen om de conservatieopdracht toe te kennen aan het huis Cuelenaere uit Sint-Laureins (Oost-Vlaanderen). Het achterdoek werd vernieuwd, het originele voordoek hersteld, het schilderij gereinigd en goud borduursel waar mogelijk vervangen.
De vaandels zijn nu terug voor jaren ‘zichtbaar’ en zullen hun plaats opnieuw innemen in de processie op 15 augustus en de Mariale Ommegang in 2022.
Nieuws uit de parochies Attenrode, Bunsbeek, Glabbeek, Kapellen, Wever en Zuurbemde 